Hiện tượng trẻ sơ sinh hay lè lưỡi là một trong những thắc mắc phổ biến nhất của các bậc cha mẹ mới. Nhiều người lo lắng liệu đây có phải là dấu hiệu bất thường hay chỉ là một cột mốc phát triển bình thường của bé. Bài viết này Sakura Schools sẽ giúp ba mẹ giải mã tất cả các nguyên nhân đằng sau hành vi đáng yêu nhưng cũng đầy băn khoăn này.
Trẻ sơ sinh hay lè lưỡi có bình thường không?
Phần này giải thích vì sao nhiều trẻ sơ sinh thường xuyên lè lưỡi và liệu đây có phải là dấu hiệu sinh lý hoàn toàn bình thường trong những tháng đầu không.
Hầu hết các trường hợp trẻ sơ sinh hay lè lưỡi trong 3-6 tháng đầu đời là hoàn toàn bình thường. Tỉ lệ này rất cao và thường liên quan đến hai yếu tố chính: phản xạ bú mút (phản xạ tìm ti mẹ) và cách bé khám phá thế giới. Trong giai đoạn này, lưỡi là “công cụ khám phá” nhạy bén nhất, giúp bé cảm nhận môi trường xung quanh. Nếu bé vẫn bú tốt, vui vẻ và tăng cân đều, việc lè lưỡi là không đáng lo ngại.
Các nguyên nhân sinh lý khiến trẻ sơ sinh hay lè lưỡi
Ba mẹ cần hiểu những nguyên nhân sinh lý tự nhiên khiến trẻ lè lưỡi để tránh lo lắng quá mức và biết cách quan sát đúng giai đoạn phát triển.
- Phản xạ rooting (Phản xạ tìm ti): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi đói hoặc khi có vật gì đó chạm vào má, bé sẽ tự động quay đầu, mở miệng và lè lưỡi ra để tìm ti mẹ hoặc bình sữa.
- Phát triển cơ miệng – lưỡi: Bé lè lưỡi để luyện tập, giúp cơ miệng và lưỡi trở nên linh hoạt hơn, mạnh mẽ hơn, chuẩn bị cho kỹ năng nhai (ăn dặm) và nói sau này.
- Bé tò mò và khám phá: Trong những tháng đầu, thị giác của bé chưa phát triển hoàn thiện, nên miệng và lưỡi là “công cụ” chính để bé “nếm” và cảm nhận kết cấu, nhiệt độ của thế giới.
- Cấu trúc miệng: Đôi khi, lưỡi của trẻ sơ sinh trông có vẻ “quá khổ” so với khoang miệng nhỏ, hoặc cơ lưỡi chưa đủ linh hoạt, khiến bé dễ chìa lưỡi ra ngoài một cách vô thức.
Khi nào lè lưỡi là dấu hiệu bất thường?
Một số biểu hiện đi kèm có thể là dấu hiệu cảnh báo vấn đề về tiêu hóa, thần kinh hoặc cấu trúc miệng mà ba mẹ cần nhận biết sớm.
Dù đa số là lành tính, ba mẹ cần chú ý nếu việc lè lưỡi đi kèm các dấu hiệu sau:
- Dính thắng lưỡi: Thắng lưỡi (lớp màng mỏng dưới lưỡi) quá ngắn, khiến bé khó cử động lưỡi, khó bú. Khi bé khóc, đầu lưỡi có thể có hình trái tim.
- Trào ngược dạ dày: Bé lè lưỡi, nhai tóp tép, ọc sữa nhiều và hay quấy khóc có thể do axit dạ dày trào ngược gây khó chịu ở cổ họng.
- Lưỡi phì đại (Macroglossia): Lưỡi to bất thường, chìa ra ngoài liên tục và không thụt vào được, có thể liên quan đến các hội chứng di truyền (như Down) hoặc suy giáp bẩm sinh.
- Lè lưỡi liên tục > 4-6 giờ/ngày: Nếu bé lè lưỡi không ngừng nghỉ, ngay cả khi ngủ, cản trở việc bú.
- Không bú được hoặc bú rất kém: Lè lưỡi liên tục khiến bé không thể ngậm bắt vú đúng cách, dẫn đến sụt cân.
- Kèm tím tái, nôn trớ nhiều: Đây là các dấu hiệu cảnh báo về hô hấp hoặc tiêu hóa nghiêm trọng.
Dấu hiệu nhận biết trẻ cần đi khám ngay
Không phải mọi trường hợp đều nguy hiểm, nhưng dưới đây là các dấu hiệu quan trọng giúp ba mẹ quyết định thời điểm cần đưa bé đi kiểm tra chuyên khoa.
Hãy đưa bé đến gặp bác sĩ Nhi khoa ngay lập tức nếu quan sát thấy các triệu chứng “cờ đỏ” sau:
- Thở rít, khó thở: Lè lưỡi kèm tiếng thở bất thường, tím tái quanh môi.
- Lưỡi phì đại bất thường: Lưỡi sưng to, chìa ra ngoài liên tục và không thể thụt vào.
- Không tăng cân: Bé không thể bú hiệu quả do lè lưỡi, dẫn đến sụt cân hoặc không tăng cân theo biểu đồ.
- Bú yếu, bú dễ sặc: Bé liên tục đẩy núm ti ra bằng lưỡi hoặc bị sặc sữa khi bú.
- Bé không phản ứng: Bé có vẻ mệt mỏi, lừ đừ, không phản ứng với âm thanh hoặc ánh mắt của ba mẹ.
- Nghi ngờ Down hoặc bất thường thần kinh: Nếu lè lưỡi kèm theo các dấu hiệu khác như trương lực cơ yếu, mắt xếch…
Cách chăm sóc tại nhà khi trẻ sơ sinh hay lè lưỡi
Ba mẹ có thể áp dụng các phương pháp khoa học, đơn giản tại nhà để hỗ trợ cơ miệng, cải thiện phản xạ bú và giúp trẻ giảm tình trạng lè lưỡi kéo dài.
Nếu việc lè lưỡi là sinh lý và không kèm dấu hiệu nguy hiểm, ba mẹ có thể:
- Điều chỉnh tư thế bú: Đảm bảo bé ngậm bắt vú đúng cách, ngậm sâu quầng vú (hoặc núm ti bình) để giảm không khí nuốt vào và kích thích phản xạ mút đúng.
- Massage nhẹ vùng má – miệng: Dùng ngón tay sạch (đã rửa xà phòng) massage nhẹ nhàng quanh miệng và má bé trước cữ bú để kích thích bé tập trung.
- Kiểm tra núm ti: Nếu bé bú bình, hãy đảm bảo kích cỡ núm ti và tốc độ dòng sữa phù hợp. Dòng sữa quá nhanh hoặc quá chậm đều có thể khiến bé dùng lưỡi đẩy ra.
- Giữ vệ sinh miệng: Dùng gạc rơ lưỡi sạch, thấm nước muối sinh lý để vệ sinh lưỡi và khoang miệng cho bé hàng ngày, giúp bé cảm thấy dễ chịu.
Góc nhìn Montessori & giáo dục sớm: Bé lè lưỡi có lợi không?
Montessori xem việc trẻ sử dụng lưỡi để khám phá môi trường là một phần tự nhiên của phát triển giác quan trong giai đoạn 0-12 tháng đầu đời.
Theo phương pháp Montessori, giai đoạn 0-1 tuổi là thời kỳ “trí tuệ thẩm thấu” và phát triển giác quan mạnh mẽ. Miệng và lưỡi là một trong những cơ quan cảm thụ nhạy bén nhất.
- Lè lưỡi một dạng biểu hiện cảm giác: Tương tự như việc bé dùng tay sờ nắm, bé dùng lưỡi để “nếm” và cảm nhận môi trường (kết cấu, nhiệt độ).
- Vai trò kích thích oral motor (vận động miệng): Hành động này giúp tăng cường sức mạnh và sự phối hợp của các cơ vùng miệng, rất quan trọng cho việc ăn dặm và tập nói sau này.
- Hoạt động hỗ trợ: Các hoạt động giáo dục sớm thường khuyến khích trẻ khám phá đồ vật an toàn bằng miệng (dưới sự giám sát) để thúc đẩy phát triển giác quan.
Checklist giúp ba mẹ tự đánh giá tại nhà
Phần này cung cấp bảng checklist ngắn giúp ba mẹ tự quan sát, đánh giá mức độ bình thường hay bất thường của hành vi lè lưỡi ở bé.
Hãy quan sát và ghi lại các điểm sau để cung cấp cho bác sĩ nếu cần:
- Bé lè lưỡi khi nào? (Khi đói, sau khi bú, khi ngủ, hay mọi lúc?)
- Tần suất bao nhiêu lần/ngày? (Thỉnh thoảng hay liên tục không ngừng?)
- Có khó bú không? (Bé có ngậm vú tốt không, có hay cáu gắt khi bú không?)
- Có kèm nôn trớ, ọc sữa nhiều không?
- Có dấu hiệu mệt, thở bất thường (thở khò khè, tím tái) không?
- Hình dạng lưỡi có gì lạ không (quá to, có hình trái tim khi khóc)?
Khi nào nên đưa bé đến bác sĩ Nhi khoa?
Phần này tập trung vào các dấu hiệu đỏ theo khuyến cáo bác sĩ Nhi, giúp ba mẹ quyết định chính xác thời điểm cần thăm khám y khoa.
Ba mẹ không nên chần chừ việc thăm khám nếu:
- Lưỡi bé có bất thường rõ rệt về màu sắc (quá nhợt nhạt, tím) hoặc kích thước (quá to, không thụt vào được).
- Bé không thể bú mẹ hoặc bú bình hiệu quả, dẫn đến chậm tăng cân hoặc sụt cân.
- Bé có vẻ mệt mỏi, ngủ li bì, khó đánh thức.
- Việc lè lưỡi xuất hiện đột ngột kèm theo sốt, co giật hoặc các biểu hiện thần kinh lạ.
FAQs – Câu hỏi thường gặp về trẻ sơ sinh hay lè lưỡi?
Các câu hỏi thường gặp sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về hiện tượng lè lưỡi ở trẻ sơ sinh và cách xử lý phù hợp theo từng trường hợp cụ thể.
Bé lè lưỡi khi ngủ có sao không?
Thường là bình thường nếu bé vẫn thở đều. Đây có thể là do bé đang mơ thấy ti mẹ hoặc đơn giản là cơ miệng được thả lỏng khi ngủ.
Bé lè lưỡi có phải do thiếu canxi?
Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy lè lưỡi là dấu hiệu của thiếu canxi. Ba mẹ không nên tự ý bổ sung canxi mà không có chỉ định của bác sĩ.
Bé lè lưỡi liên tục có nguy hiểm không?
Nguy hiểm nếu nó cản trở việc bú (gây sụt cân) hoặc cản trở hô hấp (gây tím tái, khó thở). Nếu không kèm các dấu hiệu này, thường sẽ tự hết sau 4-6 tháng.
Làm sao phân biệt dính thắng lưỡi?
Bé dính thắng lưỡi thường khó bú, bú hay cáu gắt, phát ra tiếng “tặc tặc” khi bú, đầu lưỡi không thể đưa cao hoặc có hình trái tim khi bé khóc.
Bé lè lưỡi khi chơi có phải bé đang trêu không?
Đây là một hình thức tương tác xã hội sớm! Bé đang bắt chước biểu cảm của bạn hoặc đơn giản là khám phá âm thanh và cử động miệng của chính mình.
Tóm lại, trẻ sơ sinh hay lè lưỡi đa phần là một biểu hiện sinh lý bình thường trong quá trình phát triển, khám phá thế giới. Ba mẹ chỉ cần can thiệp y tế khi có các dấu hiệu bất thường như bú kém, khó thở hay lưỡi phì đại. Việc trang bị kiến thức nuôi dạy con khoa học, như các chương trình giáo dục sớm tại Sakura Schools, sẽ giúp ba mẹ vững tâm hơn trên hành trình này.
