Khi thấy con hay lắc đầu liên tục, nhiều ba mẹ nghĩ tới rối loạn thần kinh hoặc tự kỷ. Thực tế, phần lớn trường hợp hoàn toàn bình thường.
Việc con hay lắc đầu liên tục dễ khiến cha mẹ lo lắng, sợ rằng bé “có gì đó không ổn” liên quan đến thần kinh. Tuy nhiên, theo UNICEF, đây là hành vi phổ biến ở trẻ 4-12 tháng tuổi, thường xảy ra khi bé mệt, buồn ngủ hoặc mọc răng. Không phải mọi hành vi lặp lại đều là dấu hiệu bệnh lý, ba mẹ cần bình tĩnh quan sát con.
Nguyên nhân trẻ hay lắc đầu
Hành động lắc đầu ở trẻ nhỏ có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau – từ phản xạ tự nhiên đến các vấn đề về tai, mỏi cổ hay cảm xúc.
Hành vi này thường xuất phát từ các lý do sinh lý lành tính:
- Phản xạ tự nhiên: Lắc đầu, vung tay, vung chân là những cử động tự nhiên của trẻ sơ sinh, một phần của quá trình phát triển hệ thần kinh và cơ xương.
- Tự ru ngủ: Khi mệt mỏi, trẻ có thể lắc đầu để tự làm mình cảm thấy thoải mái và dễ đi vào giấc ngủ hơn.
- Khám phá cơ thể: Hệ cơ của trẻ đang phát triển, và trẻ lắc đầu như một cách để khám phá và kiểm soát cử động của cơ thể.
- Học hỏi bắt chước: Trẻ nhỏ có thể bắt chước hành động của người lớn, và lắc đầu là một hành động “dễ học” mà bé bắt chước lại.
- Mọc răng: Giai đoạn mọc răng khiến trẻ cảm thấy khó chịu ở nướu và lắc đầu là một cách để giảm bớt cảm giác đó.
- Viêm tai giữa: Các bệnh lý tai mũi họng như viêm tai giữa có thể gây đau tai, khiến trẻ lắc đầu để cảm thấy dễ chịu hơn.
Trẻ hay lắc đầu khi ngủ có đáng lo không?
Nếu bé chỉ lắc đầu khi buồn ngủ, đó là phản xạ tự trấn an. Nhưng nếu lắc kèm khó ngủ, quấy khóc, mẹ cần chú ý hơn.
Theo Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), nhiều trẻ sử dụng các chuyển động nhịp nhàng, lặp lại (như lắc đầu) để tự ru mình vào giấc ngủ. Nếu bé chỉ lắc nhẹ vài giây rồi chìm vào giấc ngủ thì đây là bình thường. Tuy nhiên, nếu bé lắc mạnh, liên tục kèm quấy khóc, cọ xát tai hoặc không thể ngủ sâu, đó có thể là dấu hiệu của viêm tai hoặc khó chịu khác.
Khi nào trẻ lắc đầu là bình thường?
Hầu hết trẻ lắc đầu là hành vi bình thường, miễn là con vẫn tương tác, cười, giao tiếp mắt và phát triển đúng theo mốc tuổi.
Ba mẹ có thể yên tâm nếu bé lắc đầu nhưng vẫn đạt các mốc phát triển quan trọng: bé vẫn nhìn theo khi được gọi tên, đáp lại âm thanh, có nụ cười xã hội và ê a trò chuyện. Thậm chí, nhiều bé lắc đầu khi vui đùa hoặc khi nghe nhạc. Lời khuyên là không nên can thiệp, la mắng hay cố gắng ép bé dừng lại khi đây là hành vi sinh lý.
Dấu hiệu cảnh báo lắc đầu bất thường
Một số biểu hiện kèm theo hành động lắc đầu có thể cảnh báo rối loạn thần kinh hoặc vấn đề tai – thính giác cần được thăm khám sớm.
Hãy chú ý nếu trẻ lắc đầu kèm các dấu hiệu đáng lo sau:
- Lắc đầu liên tục, cường độ tăng dần, kèm sốt, biểu hiện đau (như sờ, kéo tai).
- Không giao tiếp bằng mắt, không quay đầu khi được gọi tên (nghi ngờ thính giác).
- Kèm theo các hành động bất thường khác như run tay, giật mình, co giật hoặc thở gấp.
Như UNICEF đã nhấn mạnh: “Phát hiện sớm rối loạn phát triển giúp can thiệp hiệu quả hơn 80%.”
Làm cách nào để giúp bé giảm thói quen lắc đầu?
Mặc dù lắc đầu sinh lý thường không nguy hiểm, cha mẹ vẫn có thể can thiệp nhẹ nhàng nếu hành vi này kéo dài. Nguyên nhân là vì việc lắc đầu liên tục trong thời gian dài có thể khiến bé bị chóng mặt, mệt mỏi, và giảm hứng thú với các hoạt động vui chơi khác.
Dưới đây là một số cách tiếp cận bạn có thể tham khảo:
- Không củng cố hành vi bằng sự chú ý: Đôi khi, trẻ phát hiện ra rằng hành động lắc đầu khiến người lớn chú ý và xem đó như một trò chơi. Nếu bạn càng nhìn hoặc phản ứng (dù là lo lắng hay la mắng), bé càng có xu hướng lặp lại. Thay vào đó, hãy thử không tập trung vào hành động đó và không phản ứng khi bé thực hiện.
- Điều chỉnh môi trường sống: Một số bé nhạy cảm có thể lắc đầu vì cảm thấy khó chịu với môi trường xung quanh. Cha mẹ có thể thử hạn chế ánh sáng mạnh, giảm tiếng ồn, hoặc chuyển bé đến một không gian khác. Nếu bé dừng hành động này, điều đó cho thấy bé cần một môi trường thoáng mát và yên tĩnh hơn để chơi hoặc nghỉ ngơi.
- Giúp bé thư giãn và thoải mái: Các kỹ thuật xoa bóp, massage nhẹ nhàng toàn thân có thể giúp bé thư giãn và cảm thấy dễ chịu hơn.
- Chuyển hướng bằng trò chơi: Thu hút bé vào các trò chơi tương tác đơn giản nhưng thú vị. Các hoạt động như vỗ tay theo nhịp, chơi trò “đu quay” (máy bay) hoặc “cưỡi ngựa” (trên lưng bố mẹ) sẽ giúp bé thả lỏng cơ thể và nhanh chóng quên đi thói quen lắc đầu.
Lưu ý quan trọng: Khi chơi cùng con, cha mẹ cần luôn lưu tâm đến sự an toàn, tránh để bé bị ngã. Tuyệt đối không rung lắc mạnh vì có thể làm bé giật mình, hoảng sợ, đặc biệt là khi bé đang thiu thiu ngủ.
Cách giúp con giảm thói quen lắc đầu sinh lý
Nếu bé lắc đầu khi mệt hoặc buồn ngủ, mẹ có thể hỗ trợ bằng cách điều chỉnh môi trường và tạo cảm giác an toàn cho con.
Để giúp bé dễ chịu hơn, mẹ có thể giữ môi trường ngủ yên tĩnh với ánh sáng dịu. Khi thấy con lắc đầu chuẩn bị ngủ, hãy thử vuốt nhẹ trán, vai hoặc hát ru để bé cảm thấy an toàn và chuyển hướng sự chú ý. Việc ôm ấp hoặc cho bé bú cữ phụ trước ngủ cũng giúp bé thư giãn. Tuyệt đối tránh la mắng hay tìm cách giữ đầu bé lại.
Sự vỗ về nhẹ nhàng của mẹ giúp bé cảm thấy an toàn và giảm lắc đầu khi ngủ
Cách xử lý trẻ lắc đầu do viêm tai hoặc mọc răng
Nếu bé hay lắc đầu kèm sờ tai, quấy khóc, hoặc chảy nước tai, có thể con đang bị viêm tai giữa hoặc mọc răng gây khó chịu.
Nếu bé lắc đầu kèm sốt nhẹ, liên tục sờ hay kéo tai, khó bú và mất ngủ, đây là dấu hiệu nghi ngờ viêm tai giữa. Nếu bé chảy nhiều dãi, nướu sưng đỏ, có thể do mọc răng gây ngứa ngáy lan sang tai. Mẹ cần giữ tai bé luôn khô ráo, không tự ý ngoáy tai; có thể dùng khăn mát sạch để chườm nướu giúp bé giảm khó chịu.
Khi nào cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa?
Nếu bé lắc đầu kèm dấu hiệu bất thường như mất tương tác, sốt kéo dài, hoặc nghi ngờ viêm tai, mẹ nên đưa bé đến bác sĩ sớm.
Ba mẹ nên đưa bé đi khám chuyên khoa nếu:
- Bé lắc đầu rất thường xuyên (trên 10 lần/ngày), xảy ra ngay cả khi đang chơi hoặc ăn.
- Bé không phản ứng khi được gọi tên, có biểu hiện thính giác yếu, mất tập trung.
- Kèm theo sốt kéo dài, nôn ói, hoặc các dấu hiệu chậm phát triển khác.
Theo AAP, trẻ từ 6-12 tháng tuổi cần được sàng lọc thính lực định kỳ để đảm bảo phát triển ngôn ngữ.
FAQ – Câu hỏi thường gặp về trẻ hay lắc đầu?
Tổng hợp những câu hỏi phổ biến giúp mẹ hiểu rõ hiện tượng trẻ hay lắc đầu và biết khi nào nên bình tĩnh, khi nào cần kiểm tra y khoa.
Bé lắc đầu khi bú có sao không?
Thường là bình thường, có thể bé đang báo hiệu đã bú no, không muốn bú nữa, hoặc bị ngứa nướu do mọc răng. Mẹ hãy thử đổi tư thế bú hoặc cho bé nghỉ ngơi.
Trẻ 7 tháng lắc đầu nhiều có phải bệnh không?
Đây là giai đoạn bé khám phá cơ thể, nếu bé vẫn tương tác, vui vẻ thì không đáng lo. Chỉ cần khám khi bé lắc đầu kèm sốt, đau tai hoặc không phản ứng.
Có nên ép bé dừng lắc đầu?
Tuyệt đối không nên ép, la mắng hay giữ đầu bé lại nếu đó là hành vi sinh lý. Điều này có thể khiến bé sợ hãi hoặc càng làm hành động đó nhiều hơn.
Lắc đầu có liên quan tự kỷ không?
Lắc đầu đơn thuần hiếm khi là dấu hiệu tự kỷ. Tự kỷ thường đi kèm nhiều biểu hiện khác như không giao tiếp mắt, không chỉ tay, không đáp lại tên gọi.
Trẻ lắc đầu khi nghe nhạc có bình thường không?
Đây là phản ứng hoàn toàn bình thường và tích cực. Điều đó cho thấy bé đang cảm thụ nhịp điệu và thể hiện sự thích thú với âm nhạc xung quanh.
Tóm lại, có đến 90% trường hợp trẻ hay lắc đầu là một hành vi tự nhiên trong quá trình phát triển. Thay vì quá lo lắng, ba mẹ hãy là người quan sát tinh ý để nhận ra các dấu hiệu bất thường. Bài viết trên từ Sakura Schools hy vọng đã cung cấp thông tin hữu ích để ba mẹ hiểu đúng và đồng hành cùng con trong những năm tháng đầu đời.
