Nhiều trẻ sơ sinh vặn mình gầm gừ khiến cha mẹ lo lắng, nhưng phần lớn đây chỉ là phản ứng sinh lý bình thường của hệ thần kinh non nớt. Hiện tượng này xảy ra do hệ thần kinh và hệ tiêu hóa của bé chưa hoàn thiện, các chu kỳ giấc ngủ còn ngắn. Khi bé ngủ sâu, tiêu hóa sữa, hoặc “rặn” xì hơi, bé có thể nhăn mặt, cong người và phát ra tiếng gầm gừ. Theo UNICEF, có đến 80% trẻ trong giai đoạn 0-3 tháng tuổi gặp phải hiện tượng này, nên mẹ không cần quá hoang mang.
Hành vi vặn mình gầm gừ là gì?
Vặn mình, gầm gừ là những cử động và âm thanh tự nhiên của bé sơ sinh, phản ánh sự phát triển thần kinh và tiêu hóa đang dần hoàn thiện.
Đây là hành vi bé tự uốn cong người, co duỗi tay chân, mặt có thể đỏ lên và phát ra tiếng “gừ gừ” nhẹ trong cổ họng. Biểu hiện này thường xuất hiện khi bé đang ngủ, vươn vai, lúc bú hoặc khi đang rặn đi tiêu. Điều quan trọng là bé vặn mình nhưng không đi kèm khóc thét dữ dội, không khó thở hay bỏ bú.
Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh vặn mình gầm gừ
Hiểu nguyên nhân giúp mẹ yên tâm hơn, tránh lo lắng quá mức hoặc xử lý sai khi thấy bé vặn mình, rên gừ suốt ngày.
Phần lớn các trường hợp là sinh lý bình thường, do bé đang “rặn” để đẩy hơi, tiêu hóa sữa hoặc đi ngoài. Tuy nhiên, một số nguyên nhân khác có thể khiến bé khó chịu hơn bao gồm:
- Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện: Đây là lý do hàng đầu. Bé sơ sinh đang học cách phối hợp các cơ. Khi bé cần đẩy hơi (xì hơi) hoặc phân ra ngoài, bé gồng cơ bụng, nhưng lại chưa biết cách thả lỏng cơ vòng hậu môn cùng lúc. Điều này tạo ra áp lực, khiến bé phải “rặn”, gồng mình, đỏ mặt và phát ra tiếng “gừ gừ”.
- Đầy hơi, chướng bụng: Bé dễ nuốt phải không khí khi bú. Nguyên nhân có thể do bé bú quá nhanh, khóc trước khi bú, khớp ngậm ti mẹ chưa đúng, hoặc góc độ bú bình/núm vú bình sữa không phù hợp.
- Môi trường ngủ: Tư thế ngủ không thoải mái, nhiệt độ phòng quá lạnh hoặc quấn tã, ủ kén quá chặt.
- Dấu hiệu đói sớm: Trước khi khóc to, nhiều bé sẽ bắt đầu cựa quậy, vặn mình, rên rỉ và quay đầu tìm ti. Đây là một trong những dấu hiệu đói sớm.
- Thiếu chất (Hiếm gặp): Thiếu canxi hoặc vitamin D cũng có thể gây vặn mình, nhưng thường rất hiếm ở trẻ bú mẹ.
Mẹ cần nhớ, hầu hết các trường hợp này là sinh lý và sẽ tự hết khi bé qua 3 tháng tuổi.
Khi nào hiện tượng vặn mình gầm gừ là bình thường?
Nếu bé vẫn bú, tăng cân, ngủ tốt thì hiện tượng vặn mình, gầm gừ là hoàn toàn bình thường, không cần can thiệp hay dùng thuốc.
Hiện tượng này được xem là bình thường nếu bé chỉ gầm gừ nhẹ, vặn mình vài cái rồi tự hết sau khoảng 10-20 giây. Quan trọng nhất là bé không tím tái, không thở nhanh, không quấy khóc và vẫn bú, tăng cân đều đặn. Như một bác sĩ Nhi khoa giải thích: “Âm thanh gừ gừ đó thường là dấu hiệu bé đang vận động cơ bụng để xì hơi hoặc đẩy phân ra ngoài.”
Dấu hiệu bất thường cần đưa trẻ đi khám
Một số dấu hiệu đi kèm có thể cảnh báo bé đang gặp vấn đề về hô hấp hoặc tiêu hóa, cần được bác sĩ kiểm tra sớm.
Mẹ cần đưa bé đi khám ngay nếu nhận thấy các dấu hiệu bất thường sau:
- Bé thở nhanh, rên rít liên tục ngay cả khi không vặn mình, môi tím tái, bỏ bú hoặc bú kém.
- Vặn mình kéo dài, gồng cứng người kèm co giật, giật cằm hoặc run chi.
- Bé chậm tăng cân, lười bú.
Đây có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày thực quản bệnh lý (GERD), vấn đề hô hấp, hoặc thiếu canxi nặng.
Cách giúp bé giảm vặn mình, gầm gừ tại nhà
Một vài thay đổi nhỏ trong cách cho bú, tắm, đặt ngủ có thể giúp bé giảm rõ rệt tình trạng vặn mình, gầm gừ khó chịu. Để giúp bé dễ chịu hơn, mẹ có thể áp dụng các cách sau:
1. Vỗ ợ hơi chủ động và đúng cách
Đây là bước quan trọng nhất để giảm đầy hơi – nguyên nhân chính gây vặn mình.
- Thời điểm: Không chỉ vỗ ợ hơi sau khi bú xong, mẹ nên vỗ ợ hơi giữa cữ (khi chuyển bên ti mẹ hoặc bú được nửa bình).
- Kỹ thuật: Thay vì chỉ vỗ, mẹ hãy khum lòng bàn tay, vỗ nhẹ dứt khoát vào lưng bé (giữa hai bả vai). Một số tư thế vỗ hiệu quả:
- Bế vác bé lên vai, cằm bé tựa vào vai mẹ.
- Cho bé ngồi trên đùi mẹ, một tay đỡ ngực và cằm bé, tay kia vỗ lưng.
- Cho bé nằm sấp vắt ngang qua đùi mẹ.
2. Điều chỉnh kỹ thuật cho bú
Ngăn chặn không khí đi vào dạ dày ngay từ đầu là then chốt.
- Bú mẹ: Đảm bảo bé ngậm bắt vú đúng khớp, miệng bé mở rộng, ngậm trọn quầng vú chứ không chỉ mút đầu ti.
- Bú bình: Chọn bình sữa có van chống đầy hơi và núm vú có tốc độ chảy chậm, phù hợp với độ tuổi. Khi cho bú, luôn giữ bình nghiêng để sữa ngập đầy núm vú, không còn bọt khí.
3. Massage bụng và hỗ trợ vận động
Các động tác này giúp kích thích nhu động ruột và đẩy khí ra ngoài.
- Massage: Dùng hai ngón tay hoặc lòng bàn tay, xoa bụng bé nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ (quanh rốn). Mẹ nên thực hiện khi bé đang thư giãn, thoải mái, không phải ngay sau khi bú no.
- Bài tập “đạp xe”: Đặt bé nằm ngửa, nắm lấy hai cổ chân bé và di chuyển chân bé nhẹ nhàng theo động tác như đang đạp xe.
- Ép gối: Nhẹ nhàng gập hai gối của bé lên áp vào bụng, giữ vài giây rồi thả ra. Lặp lại động tác này cũng giúp bé xì hơi dễ dàng.
4. Chú ý tư thế sau khi bú
Tránh đặt bé nằm ngửa phẳng ngay lập tức sau khi ăn no.
- Mẹ nên bế bé ở tư thế thẳng đứng (ôm bé áp vào ngực mẹ hoặc bế vác) ít nhất 15-20 phút sau cữ bú.
- Nếu bé bị trào ngược, bác sĩ có thể khuyên mẹ kê cao đầu nôi hoặc giường lên một góc 15-30 độ (dùng gối hoặc khăn chèn dưới nệm), tuyệt đối không dùng gối mềm đặt trực tiếp dưới đầu bé.
5. Tối ưu môi trường ngủ
Một môi trường thoải mái giúp bé ngủ sâu giấc và ít cựa quậy hơn.
- Nhiệt độ: Giữ phòng thoáng mát, nhiệt độ lý tưởng khoảng 24-27°C, tránh để gió quạt hay điều hòa thổi thẳng vào bé.
- Quấn kén: Sử dụng quấn kén (swaddling) đúng cách. Quấn vừa đủ chặt ở vai và tay để bé có cảm giác an toàn như trong bụng mẹ, nhưng phải đủ lỏng ở phần hông và chân để bé cử động thoải mái, tránh nguy cơ loạn sản khớp háng.
- Tiếng ồn trắng (White noise): Sử dụng máy tạo tiếng ồn trắng hoặc âm thanh “shhh” êm dịu có thể giúp bé trấn an và ngủ sâu hơn.
6. Tắm nước ấm và giữ ấm bụng
- Tắm nước ấm trước giờ ngủ có thể giúp bé thư giãn cơ bắp, giảm bớt sự khó chịu.
- Sau khi tắm, đảm bảo lau khô và giữ ấm cho bé. Một chiếc khăn ấm, mỏng (nhưng không nóng) đặt lên bụng bé có thể giúp làm dịu các cơn co thắt đường ruột.
7. Kiểm tra tã và quần áo
Đôi khi nguyên nhân rất đơn giản. Tã ướt hoặc bẩn, quần áo quá chật, có mác cọ xát… đều có thể làm bé khó chịu và vặn mình. Mẹ nên kiểm tra và thay tã, nới lỏng quần áo cho bé.
Có nên bổ sung canxi hay vitamin D khi bé hay vặn mình?
Không nên tự bổ sung canxi cho trẻ nếu chưa có chỉ định của bác sĩ, vì đa số trường hợp vặn mình chỉ là phản ứng sinh lý.
Thiếu canxi thật sự là nguyên nhân rất hiếm gặp, đặc biệt ở trẻ bú mẹ hoàn toàn. Mẹ tuyệt đối không tự ý bổ sung canxi. Thay vào đó, Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo nên bổ sung Vitamin D3 hàng ngày (400 IU) cho bé. Chỉ khi bé có đủ dấu hiệu thiếu canxi như ngủ không yên, giật mình chới với, ra mồ hôi trộm, rụng tóc vành khăn… thì bác sĩ mới chỉ định xét nghiệm và bổ sung nếu cần.
Sai lầm mẹ thường mắc khi thấy bé gầm gừ, vặn mình
Một số mẹ vì quá lo nên áp dụng cách sai lầm như xoa rượu, tắm lá hoặc ép bé uống canxi mà không có chỉ định.
Khi thấy con vặn mình, nhiều mẹ lo lắng và mắc phải các sai lầm:
- Áp dụng các mẹo dân gian như xông hơi, đắp lá, xoa rượu, nắn chân tay cho bé.
- Liên tục đổi sữa công thức hoặc ép bé bú nhiều hơn.
- Ủ ấm quá mức, quấn tã quá chặt khiến bé ngột ngạt, khó thở.
Hãy nhớ, “can thiệp sai còn gây hại hơn là không làm gì” khi bé chỉ đang biểu hiện sinh lý bình thường.
FAQ – Câu hỏi thường gặp về trẻ sơ sinh vặn mình gầm gừ?
Giải đáp những thắc mắc phổ biến giúp mẹ hiểu rõ hơn về hiện tượng vặn mình gầm gừ, tránh hoang mang và biết khi nào cần khám.
Bé gầm gừ khi ngủ có nguy hiểm không?
Hầu hết là không nguy hiểm nếu bé vẫn bú, ngủ và tăng cân bình thường. Đây chỉ là âm thanh bé phát ra khi tiêu hóa hoặc chuyển giấc.
Vặn mình ban đêm có cần bổ sung canxi?
Không. Vặn mình sinh lý không liên quan đến thiếu canxi. Mẹ không tự ý bổ sung nếu không có chỉ định của bác sĩ sau khi xét nghiệm.
Khi nào hết hiện tượng này?
Hiện tượng vặn mình, gầm gừ sinh lý thường sẽ tự giảm dần và hết hẳn khi bé được 3–4 tháng tuổi, lúc hệ tiêu hóa và thần kinh đã cứng cáp hơn.
Có nên quấn tã chặt để bé không gừ?
Không nên. Quấn quá chặt làm bé khó chịu, ngột ngạt, tăng nguy cơ loạn sản khớp háng và không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ là tiêu hóa.
Bé vặn mình gầm gừ có phải do bị trào ngược không?
Có thể. Nếu bé gầm gừ, vặn mình kèm ọc sữa nhiều, khóc thét, khó chịu khi nằm, đó có thể là dấu hiệu trào ngược dạ dày cần đi khám.
Tóm lại, vặn mình gầm gừ đa số là một phần phát triển sinh lý bình thường của trẻ sơ sinh và không cần can thiệp y tế.Theo chia sẻ của Sakura Schools trong bài viết trên, điều quan trọng là mẹ quan sát, phân biệt dấu hiệu bình thường và bất thường. Hiểu đúng nguyên nhân sẽ giúp mẹ bình tĩnh, yên tâm đồng hành cùng con trong những tháng đầu đời.
